DİKSİYON NEDİR?

DİKSİYON NEDİR?

Diksiyon kısa tanım: Söz Söyleme Sanatı

Diksiyon, konuşulan dilin incelenmesi ve kullanılması. Fonetik sesleri veya fonemleri inceler; diksiyon ise konuşma sanatı ve tekniği olarak fonetiği tamamlar.

Bir şiiri, bir nutku, bir piyesteki rolü söylemek, okuma tarzını belirten "diksiyon" denilen sanat, konuşma organlarının, yatkın veya çalışmayla işlek hale gelmiş olmasını gerektirir.

Diksiyonun çeşitli bölümleri vardır: heceleri belirtme, telaffuz, noktalama, ses perdesini ayarlama, inşat. Bazen ton ve tarz bakımından suniliğe kaçan, bazen günlük konuşma diline, gerçek söyleyişe yaklaşan diksiyon, edebiyat ve tiyatro anlayışıyla bağlantılı olarak gelişmiştir. Türkçenin özellikleri, doğru nefes almak, sesin etkili kullanımı, vurgu, tonlama, ulama, durak, sık yapılan yanlışlar diksiyonun alt başlıklarıdır.

Özetle güzel bir Türkçe için İyi bir Diksiyona sahip olmak gerekir!

FONETİK NEDİR?

Ses bilgisi ya da fonetik sözcüğü, Yunanca “ses” anlamında olan phōnḗ sözcüğünden türetilen ve “işitilen, duyulan” anlamına gelen phōnētikós sözcüğünden gelmektedir. Ses bilgisi, dilsel seslerin öğelerini araştırır. Ses bilgisi; modern dilbilim, biyoloji, akustik bilimi, sinir bilimi, tıp ve diğer bilimlerle ilişkili olan kendine özgü, disiplinler arası bir alandır. Ses bilgisinin araştırma nesnesi, konuşulan dildir.

İşlevsel ses bilgisi, ses bilim gibi konuşulan dili farklı açılardan ele alır. Ses biliminde “dil sistemindeki ses birimlerin işlevleri”, Ses bilgisinde ise sözlü ifadelerdeki özellikler söz konusudur ve ses bilgisi, fen bilimlerinin yöntemlerini kullanır. Ses bilgisinin amacı görgül dil üretimi ve bu üretimin algılamasının imkân ve sınırlarını araştırmaktır.

Fonetik yani Ses bilgisine örnek verirsek; Türkçe yazıldığı gibi okunan bir dil değildir diyoruz. Tüm dillerde bu kural geçerlidir. Ispatını küçük bir örnekle gösterelim!

GELECEK kelimesinin okunuş şekli ( GELİCEK)

YAPACAĞIZ -----------------------------(YAPICAAZ)

GİDECEĞİM-----------------------------(GİDİCEEM)

Bu örneklerin tamamına yakınını ilerleyen günlerde sizlerle paylaşacağız. Gördüğünüz gibi Türkçe yazıldığı gibi okunmuyor.Ama ne yazık ki çevremizde ki bir çok insan, örnek olarak gösterdiğimiz kelimeleri yazıldığı gibi okuyor.

ARTİKÜLASYON NEDİR ?

Tıpkı Diksiyon gibi dilimize Latince'den gelmiştir. Diksiyon eğitimlerinde artiküle etmek diye sıklıkla bahsi geçer. Artiküle yani harflerin,hecelerin ağzımızdan tek tek, anlaşılabilir ve doğru bir şekilde çıkması demektir.Bir diğer ismi Boğumlama'dır! Türkçe de biz Boğumlama kelimesini kullanıyoruz!

Boğumlama ya da boğumlanma konuşma organları olan dudak, dil, damak uzamı, yanaklar alt çene ve boğazın birlikte çalışarak ses çıkarmasına verilen addır. Aynı zamanda sessiz harflerin bir cümlenin başında ve sonunda keskin ve net bir biçimde söylenmesi ve sesli harflerin de yüksekliğine ve vurgularına dikkat edilerek söylenmesine de denir.

Boğumlama, hecelerin iyi anlaşılacak şekilde bir araya getirilmesidir. Bazı kişiler konuşurken dudaklarını iyi hareket ettirmez. Bu tür konuşanlarda yani dudak tembelliğine sahip kişilerin konuşmasının anlaşılması güçtür. Konuşma esnasında seslerin karşıdaki dinleyici veya dinleyiciler tarafından daha iyi anlaşılabilmesi için yüksek sesle konuşulmasından ziyade hecelerin düzgün boğumlanması daha faydalıdır.

Konuşmaya dayalı radyo ve televizyon sunuculuğu ya da tiyatro oyunculuğu gibi mesleklerin hepsinde konuşma eğitiminin en önemli kısmı boğumlama eğitimidir. Boğumlama eğitimi ile amaçlanan ağızdan çıkan her sesin doğru ve etkili bir biçimde çıkmasıdır. Boğumlama yeteneğinin geliştirilmesi için konuşma organlarının zorlandığı tekerlemeler ile ses çalışmaları yapılmalıdır.

ULAMA

Ulama, ünsüz ile biten bir sözcüğü, ünlü ile başlayan bir sözcük izlediğinde, birinci sözcüğün ikinci sözcüğe bağlanarak söylenmesidir. Yazımda gösterilmeyen bu durum, konuşma dilindeki söyleyiş kolaylığı nedeniyle ortaya çıkar.

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kısımlar birbirlerine ulanarak söylenir:

• Dün akşam eve geç geldim.

• Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.

Yazımda aralarında noktalama işareti bulunan sözcükler ulanarak okunmaz:

Pazardan portakal, armut, üzüm aldım.

Öğretmenimiz Ahmet, Ekrem, Abuzer'i çağırdı.

Yukarıda ki örnekte ki cümleler arasında virgül olduğu için ulama yapılmaz. Ama aşağıda ki örnekler ulama da geçerlidir.!

Yarın bir otomobile sahip olabilirim

Yarın bir otomobile sahip olabilirim cümlesinde ki sahip olabilirimin okunuş şekli sahibolabilirim'dir.. sahip kelimesinde ki ''p'' harfi ünsüz bir haf ile bitmiştir.'' olmak'' kelimesinde ki ''O'' harfi ünlü bir harf ile başladığı için bu cümlede ulama vardır!

a.Geçen yıl, eylülde, okullar açıldı.

b.Salondan yemek odasına geçilir

c.Çağımız icatları, insana parmak ısırtır.

Ulama yapılması için ünsüzle biten bir sözcükten sonra ünlü ile başlayan bir sözcük gelmelidir.

A'da "okullar açıldı", B'de "yemek odasına", C'de "Çağımızın icatları ve parmak ısırtır"

sözcük­lerinde ulama yapılmıştır.